Jak opisać skomplikowany warszawski ekosystem? Jak wybrnąć z zadania nie popadając w pułapkę tworzenia rankingu, krytyki czy laurki? Czym charakteryzują się przedstawiciele i przedstawicielki zawodu kuratorskiego stolicy Polski? Jak opisać lokalne realia dla zainteresowanych sceną w porównaniu do jej odpowiednika w Berlinie? A gdyby spojrzeć na warszawską scenę artystyczną i występujących na niej kuratorów i kuratorki jak na inny zbiór koegzystujących osobników? Dajmy na to ogród botaniczny czy gęsty las. Jakiego wówczas rodzaju strategie i praktyki okażą się na tyle ciekawe lub dominujące, by dokonać ich gatunkowej systematyki? Lokalne środowisko kuratorskie – podobnie jak kolekcja roślin – gromadzi przecież w jednym miejscu współżyjące ze sobą okazy, można więc posłużyć się nimi w celu zarysowania mapy jednego z zawodów „kreatywnych” reprezentatywnych dla obu miast. Nie biorąc zatem pod uwagę wieku czy obszaru występowania warszawskich kuratorów (instytucje publiczne lub miejsca prywatne, muzea czy uniwersytety), ale przyglądając się bardziej charakterystycznym cechom osobniczym wydaje się, że najczęściej na swojej drodze spotkać możemy: zaangażowanych w projekty badawcze Curatoris cognito, będących ciągle w ruchu Curatoris commuter i unikających zaszufladkowania Curatoris inventorem.

Curatoris cognito – interdyscyplinarna rodzina kuratorów warszawskich, występująca w kilku podgrupach. Przedstawiciele cognito wywodzą się najczęściej z różnych dziedzin z obszaru nauk społecznych. Realizują wystawy i publikacje, organizują programy rezydencyjne i publiczne instytucji, w których się gnieżdżą, zawsze wokół aktualnych problemów i zagadnień.

Anna Ptak – specialistka od transdyscyplinarnych projektów, których matecznikiem jest A-I-R Laboratory przy CSW Zamek Ujazdowski. Współredaktorka monografii stolicy: Warszawa podręcznik zamieszkiwania, zrealizowanej we współpracy z kolektywami badawczo-twórczymi Monnik i Studio Beirut.

Występuje także odmiana skupiona na dalszej lub bliższej przeszłości. Można na nią trafić zarówno w galeriach prywatnych, jak i instytucjach publicznych. Bada, opracowuje, zachowuje od zapomnienia, przywraca drugą i trzecią młodość.

Patryk Komorowski – twórca (wraz z Gunią Nowik) galerii Pola Magnetyczne, gdzie prezentują wystawy artystów takich jak m.in.: Wiktor Gutt (*1949), Krystian Jarnuszkiewicz (*1930), Teresa Gierzyńska (*1947), Emil Cieślar (*1931).

Michał Woliński – powołał do życia “Piktogram” – początkowo magazyn (pismo obrazkowe), który następnie przerodził się w project space a docelowo w galerię, gdzie m.in. prezentował prace Leszka Knaflewskiego, LUXUSU, ale także artystów młodszego pokolenia jak Cezary Poniatowski. Jeden z inicjatorów WGW (Warsaw Gallery Weekend), odbywającego się rokrocznie we wrześniu eventu, w ramach którego warszawskie galerie prywatne prezentują najciekawsze projekty sezonu.

Curatoris commuter – niewielka ale silna grupa adaptująca się do zmiennych warunków geograficznych. Największą popularność osiągają trasy Warszawa – Łódź i Warszawa – Londyn. Powodów dla wyboru takiej drogi, nie tyle kariery co egzystencji, może być co najmniej kilka, jest to też sytuacja zwykle przejściowa. Co ciekawe z Londynem commuter jest związany karierą naukową, z Łodzią natomiast zatrudnieniem w tamtejszym Muzeum Sztuki. Dzięki stałemu przemieszczaniu się commuter nie traci formy i nie wypada z obiegu, czas spędzony na dojazdach poświęca pisaniu lub lekturze. Dzięki swojej wszechstronności to właśnie kuratorzy dojeżdżający jako pierwsi przeszczepiają na lokalny grunt najgorętsze tematy dyskutowane w danym czasie na świecie, zdarza się, że wieszczą także wyczerpanie się pewnych idei czy formatów.

Daniel Muzyczuk – związany z Muzeum Sztuki kurator wystaw, do niedawna kształtował tożsamość instytucji autorskim programem publicznym budowanym wspólnie z innymi warszawiakami: Pawłem Politem i Łukaszem Zarembą. Konsekwentnie zajmuje się m.in. historią relacji muzyki i sztuk wizualnych (“Dźwięki elektrycznego ciała. Eksperymenty w sztuce i muzyce w Europie Wschodniej 1957-84” w 2012 r. i “Notatki z podziemia” opracowujące okres 1968-1995 do obejrzenia w ms2 jesienią 2016 r.).

Pochodną commuter jest niewielka ale prężną grupa kuratorów/galerników, którzy do Warszawy trafili z Poznania: Michał Lasota i Zuzanna Hadryś (Galeria Stereo), a także Dawid Radziszewski (Galeria Dawid Radziszewski).

Curatoris inventorem –  nieliczna grupa prawdziwych wynalazców, za to z licznym gronem do niej aspirujących. Przedstawiciele inventorem wykazują cechy każdej z poprzednich: zdarza im się zarówno produkować wiedzę, jak i opracowywać archiwa. Pewny siebie inventorem często zaprasza do współpracy innych kuratorów. Tworzy interdyscyplinarne kolaboracje, stawia wyzwania artystom, czasem zajmuje ich miejsce.

Michał Libera – współzałożyciel (wraz z Michałem Mendykiem) wydawnictwa Bôłt Records. Jako producent muzyczny, stoi m.in. za konceptualno-popową serią Populista czy reinterpretacjami archiwów Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia. Kurator szeregu ciekawych przedsięwzięć, w tym wykładów-słuchowisk i wystaw-oper.

* Autorka przyjaźni się ze wszystkimi wymienionymi w tekście osobami.

Agnieszka Pindera

Kuratorka i teoretyczka sztuki

Agnieszka Pindera – pracowała m.in. w Centrum Sztuki Współczesnej “Znaki Czasu” w Toruniu. Współkuratorka (z Danielem Muzyczukiem) wystawy Konrada Smoleńskiego „Everything Was Forever, Until It Was No More” w Pawilonie Polskim na 55. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji. Redaktorka i inicjatorka książek: “Praktyczny poradnik dla artystów” i “Inicjatywy i galerie artystów”. Od 2014 prowadzi w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN program rezydencji artystycznych. Członkini Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA).